مجموعه داستان “چشمه سار خواب” سپیده نوری جمالویی

توضیحات

چشمه سار خواب، دربرابر نظام گفتمانی ارزش گذار اخلاقی، که زن را همیشه در جایگاه مفعولیت و مرد را در مقام فاعلیتِ عشق، مبارزۀ سیاسی، سفر، ماجراجویی و پیکار قرار می دهد، برخاسته است.
جنسیت زدایی از این مضامین و انگاره ها که در ادبیات ایرانی، گویا بدیهی و طبیعی تلقی می شدند، مخاطب چشمه سار خواب را وامی دارد که دربارۀ تقسیم کار و سبک زندگی پدرسالارانه بازاندیشی کند و آنچه تا امروز در برابر چشمانش طبیعی و عادی نمایانده شده، دیگر طبیعی نباشد.

داستان های این مجموعه را می توان از ابعاد گوناگونی چون بینامتنیت داستانی، روانشناختی، نمادین و اسطوره ای بررسی کرد. آن جا که در داستان های مادرکشی، مادر را می توان استعاره ای از وطن و سنت گرفت که پیر و بیمار و فرتوت و بی مصرف شده است، به همان اندازه نیز می توان از منظر روانشناختی پرده از ریاکاری و طلبکاری نهفته در روابط دختران و مادران ایرانی برداشت و رابطۀ عاطفی و روانی زنان را با یکدیگر بار دیگر بازبینی کرد.

واژه ی مادر در گفتمان پدرسالار، برای ارزش دادن به تن زن و هدف دادن به زندگی اوست. مادرکشی ها از واژۀ مادر تقدس زدایی می کنند و مهر مادریِ مصادره شده از سوی جامعه را که آلوده است به مرض و ریا، رسوا می سازند.

داستان مدال های آهنی، ادامۀ همان افشاگری علیه پوچی و ابتذال و دوگانه بازی نهفته در بطن جامعۀ زن آزار و زن ستیز ایرانی است که به افتخارات و تلاش های برابر زنان با مردان، پاداشی نابرابر می دهد. سهم زنان ایرانی از افتخارات، آهن است و نه طلا.

مسافران شهرسنگی و فصل دیگری از قصۀ کوتوله، شاید پاسخ یا ادای دینی است به بهرام صادقی ( که سپیده نوری جمالویی همشهری اوست) و شاید عصارۀ همۀ داستان های مجموعه است.

داستان ها عمدتا در سفر اتفاق می افتند. سفری که می تواند استعاره ای باشد از خواب و خوابی که می تواند مرگ را نمایندگی کند. چشمه سار خواب را به این اعتبار شاید بتوان چشمه سار مرگ نامید.

این کتاب مرثیه ای ست برای آن چه در ایران می توانست سال ها پیش از ساحت اساطیری و جادویی جدا شود و به ساحت انقلاب و دگرگونی و مدرنیته پا بگذارد. گرچه در داستات پایانی این مجموعه، شخصیت زن داستان شمشیرهای چوبی یا روابط خطرناک، با بیدار شدن از کابوس درمی آبد که هر آنچه دیده است در خواب بر او گذشته و می تواند زندگی نویی از سر گیرد.

داستان ها نه آنچنان به هم وابسته اند که استقلال خود را به عنوان تک داستان های کوتاه از دست بدهند و نه می توان معنای یکی را بی وجود دیگری تضمین کرد.